Από το μύθο στην Ιστορία

Ο διάσημος βασιλιάς Συλεύς, που ζούσε στην περιοχή Παγγαίου, απέκτησε δούλο τον Ηρακλή. Αυτός κατέστρεψε τους αμπελώνες του Συλέα και αφού ήπιε το καλύτερο κρασί του υποχρέωσε τον βασιλιά να τον σερβίρει.

Άλλη εκδοχή ο Ηρακλής επέστρεψε από τη Θράκη. Οι κάτοικοι της περιοχής τον παρακάλεσαν να τους βοηθήσει, γιατί ο Στρυμώνας προκαλούσε ζημιές με τις πλημμύρες του. Ο Ηρακλής τους βοήθησε διευθετώντας την κοίτη.

Επίσης εδώ τοποθετείται το Νύσιον πεδίο, όπου ο Πλούτων άρπαξε την κόρη της Δήμητρας, Περσεφόνη. Ο γιος του Θησέα, Δημοφών ή Ακάμας παντρεύτηκε την Φυλλίδα, θυγατέρα ντόπιου βασιλιά. Όταν την εγκατέλειψε, αυτή αυτοκτόνησε στις "Εννέα Οδούς", την Αμφίπολη.

Ο Κριός από τον οποίο προήλθε το χρυσόμαλλο δέρας γεννήθηκε από τους έρωτες του Ποσειδώνα και της Θεοφανούς. κόρης του Βισάλτου ο οποίου κατοικούσε στην περιοχή Βισαλτίας (Νιγρίτα). Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Θράκες. Μετά τον Τρωικό πόλεμο ο τόπος κατοικήθηκε από παιονικές και Θρακικές φυλές: Σιριοπαιόνες, Παιόμπλες, Βισάλτες, Ηδώνους, Σιντούς, Αγριάνες, Οδόμαντους, Οδρύσους, Σάτρες.

Τον 5ο αιώνα, οι λαοί αυτοί υποτάχθηκαν στους βασιλείς της Μακεδονίας και αργότερα ακολούθησαν τον Μ. Αλέξανδρο στην εκστρατεία του. Επί Ρωμαιοκρατίας, η ευρύτερη περιοχή των Σερρών αποτελούσε την "Μακεδόνων πρώτην επαρχίαν" με πρωτεύουσα την Αμφίπολη. Η Εγνατία Οδός, που χαράκτηκε την εποχή εκείνη, περνούσε από την περιοχή του σημερινού νομού.

Η πόλη των Σερρών κτίστηκε τον 12ο π.Χ. αιώνα από τους Παίονες που ήταν άποικοι των Τευκρών της Φρυγίας, οι οποίοι μετανάστευσαν στη Μακεδονία μετά τον Τρωικό πόλεμο.

Ο Ηρόδοτος αποκαλεί τις Σέρρες "Σίρις η Παιονική". Στους Ρωμαϊκούς χρόνους αποκαλείται Σίρας η Σιραίων πόλις και τον Μεσσαίων Σέρραι, Σέρρα ή Φεραί.